İş yerində mənəvi və psixoloji zorakılığa qarşı mübarizə: Nələri bilməlisiniz? Top 15 məsləhət

Belə ki, i̇ş yerində mənəvi və psixoloji zorakılığa qarşı mübarizə nələri bilməlisiniz haqda bu məqalədə iş yerində psixoloji zorakılığı tanımaq, onunla mübarizə aparmaq və hüquqlarınızı necə qorumaq barədə məlumat alacaqsınız. Sizin üçün hazırladığımız Top 15 məsləhət həm mövcud vəziyyətlə baş etməyə, həm də gələcəkdə bu cür halların qarşısını almağa kömək edəcək.

İş yerində mənəvi və psixoloji zorakılığa qarşı mübarizə aparmaq üçün Top 15 Məsləhət

Aşağıda iş yerində zorakılıqla mübarizə aparmaq üçün 15 Top məsləhətlə tanış ola bilərsiniz:

1. Psixoloji zorakılığın əlamətlərini tanıyın

Psixoloji zorakılıq bəzən açıq şəkildə baş verir – məsələn, işçinin şəxsiyyəti ilə bağlı təhqiredici ifadələr işlədilir. Amma çox zaman bu, daha incə formada özünü göstərir: daimi tənqid, məntiqsiz tələb, ümumi uğurların inkarı və ya şəxsin məqsədli şəkildə layihələrdən uzaq tutulması, iş yükünün qeyri-bərabər paylaşılması və sair. Əgər kiminsə davranışı sizdə narahatlıq, özünəinam itkisi və sosial təcrid hissi yaradırsa bu artıq bir siqnaldır. Belə halları tanımaq və adını doğru qoymaq vacibdir. Psixoloji zorakılıq sistemli və təkrarlanan davranışlardır, təsadüfi gərginlik və ya bir dəfəlik mübahisə ilə qarışdırılmamalıdır. Onu vaxtında müəyyən etməmək uzunmüddətli zərərlərə səbəb ola bilər.

2. Öz hisslərinizə etibar edin

Zorakılığa məruz qaldığınız zaman çox vaxt vəziyyəti özü-özünüzə izah etməyə çalışırsınız. “Yəqin özüm günahkaram” və ya “Bəlkə də mənim həssaslığım səbəb olur” kimi fikirlər reallığı təhrif edə bilər. Amma bədən və psixologiya yalan danışmaz – əgər tez-tez əsəbi, gərgin, qorxu və ya narahatlıq içində olursunuzsa, bu əlamətlərə diqqət yetirin. Öz hisslərinizi rədd etməyin, onları analiz edin və ciddiyə alın. Psixoloji zorakılığın ilk təsiri özünə şübhə və daxili narahatlıqdır. Bu səbəbdən də hissləriniz sizə yol göstərici ola bilər.

3. Hadisələri sənədləşdirin

Zorakılıq halları ilə qarşılaşdıqda onları sadəcə yadda saxlamaq kifayət deyil – yazılı şəkildə qeydə alın. Tarixi, saatı, baş verən hadisəni, iştirakçıları və hisslərinizi dəqiq qeyd edin. Bu qeydlər gələcəkdə məsələni rəhbərlik və ya hüquqi orqanlar qarşısında qaldırmaq üçün sübut kimi istifadə oluna bilər. Əgər bu davranış mütəmadi təkrarlanırsa, sizin əlinizdə davamlılıq və sistemlilik haqqında faktlar olmalıdır. Zorakı şəxs çox vaxt davranışını inkar edəcək, bu səbəbdən yazılı sübut vacibdir. Qeydləri şəxsi kompüter və ya şəxsi notbukda saxlayın.

4. Qarşı tərəflə açıq və sakit danışın

Zorakılıq göstərən şəxslə açıq danışmaq, vəziyyəti düzəltmək üçün ilk cəhd ola bilər. Bu zaman mümkün qədər emosional yox, faktlara əsaslanan və sakit bir üslub seçmək vacibdir. “Mənə elə gəlir ki...” və ya “Mən bu vəziyyətdə özümü narahat hiss edirəm” kimi ifadələr, qarşı tərəfin müdafiə mövqeyinə keçmədən sizi eşitməsinə şərait yaradar. Əgər bu davranışlar qəsdən yox, bilmədən baş veribsə, bəzən sadə bir söhbət vəziyyəti düzəldə bilər. Unutmayın ki, məqsəd qarşı tərəfi günahlandırmaq yox, problemə diqqət çəkmək və dəyişiklik təşviq etməkdir. Əgər danışıqlar nəticə vermirsə, bu zaman digər rəsmi yolları seçmək daha uyğun olar.

5. Dəstək şəbəkənizi gücləndirin

İş yerində zorakılığa qarşı təkbaşına mübarizə aparmaq həm çətin, həm də yorucu ola bilər. Bu, xüsusilə qadınlara, o cümlədən uşaq sahibi olanlara daha ağır psixoloji və emosional təsir göstərə bilər. Ailəsi olan şəxslər üçün bu cür hallar təkcə özlərini deyil, həm də övladlarının rifahını düşünmək baxımından əlavə məsuliyyət və gərginlik yaradır. Bu səbəbdən ətrafınızda sizi anlayan, dinləyən və dəstək olan insanlar olması çox önəmlidir. Etibar etdiyiniz həmkarlarla, dostlarla və ya ailənizlə yaşadıqlarınızı paylaşmaq, vəziyyəti daha aydın görməyə və qərar verməyə kömək edə bilər. Bəzən sadəcə duyulmaq belə güc verir və düzgün addım atmaq üçün yol açır. Bundan başqa, iş yerində sizə qarşı dürüst və ədalətli münasibət göstərən insanlarla yaxın əlaqədə olmaq, sizi təcrid olunmaqdan qoruyar. Xüsusilə qadınlar və uşaqlı şəxslər üçün bu cür emosional dəstək şəbəkəsi çox vaxt travmadan qoruyan ən önəmli sipərə çevrilir.

6. Rəhbərlik və İnsan Resursları (HR) şöbəsi ilə əlaqə saxlayın

Əgər birbaşa ünsiyyət nəticə vermirsə, rəhbərlik səviyyəsində və ya İnsan Resursları bölməsi ilə rəsmi şəkildə əlaqə saxlamaq növbəti vacib addımdır. Onlara faktlara əsaslanan, sənədləşdirilmiş məlumatlarla müraciət edin. Emosional çıxışlardan qaçın və konkret şəkildə baş verən hadisələri, nəticələrini və nə istədiyinizi izah edin. HR nümayəndələri işçilərin hüquqlarını qorumaq üçün buradadır və əgər şirkət etik normalara əməl edirsə, bu məsələ ciddi şəkildə araşdırılacaq. Şikayətinizi yazılı şəkildə təqdim etmək hüquqi baxımdan da sizi qoruyar. Əgər HR cavab vermirsə və ya məsələ ört-basdır olunursa, hüquqi yolla davam etmək düşünülə bilər.

7. Məhdudiyyət qoymağı öyrənin

İnsanlar bəzən yalnız siz imkan verə bildiyiniz qədər irəli gedirlər. Zorakı və təhqiredici davranışlara qarşı sərhəd qoymaq vacibdir. Sizinlə necə danışılmasını və davranılmasını qəbul etmədiyinizi aydın şəkildə bildirməlisiniz. Bu zaman qəti, lakin nəzakətli üslubdan istifadə edin – məsələni şəxsi hücuma çevirmədən mövqeyinizi qoruyun. Əgər bu sərhəd tanınmırsa, vəziyyəti daha da rəsmi müstəviyə daşımağı nəzərə alın. Məhdudiyyətlər həm sizin psixoloji rifahınızı qoruyur, həm də qarşı tərəfə məsuliyyət hissi aşılayır.

8. Stresi idarə etməyi bacarın

Psixoloji zorakılıqla qarşılaşmaq insanın yalnız şəxsi yox, cəmiyyətin də ümumi rifahına təsir edən ciddi problemdir. Bu cür təzyiqlər insanın gündəlik həyatına güclü təsir göstərir – gərginlik, yuxusuzluq, iştahasızlıq və ümumi halsızlıq kimi simptomlarla üzləşmək mümkündür. Bu səbəbdən stressi idarə etmək üçün özünüzə mütəmadi olaraq vaxt ayırmalısınız. Meditasiya, idman, dərin nəfəs texnikaları və ya sadəcə sevdiyiniz bir fəaliyyətlə məşğul olmaq sizi emosional olaraq tarazlayar. Daxili rahatlıq problemin öhdəsindən gəlməkdə daha rasional qərarlar verməyə kömək edir. Unutmayın ki, sağlam və psixoloji cəhətdən güclü fərdlər, həm də sağlam cəmiyyətin təməlidir.

9. Öz hüquqlarınızı öyrənin

Əmək qanunvericiliyində işçilərin psixoloji təhlükəsizliyi ilə bağlı konkret hüquqlar mövcuddur. Sizə qarşı göstərilən hər hansı zorakılıq bu hüquqların pozulması deməkdir. Bu səbəbdən hüquqi aspektləri öyrənmək və hansı hallarda hüquqi müdafiə tələb edə biləcəyinizi bilmək vacibdir. Mümkün qədər rəsmi mənbələrdən və ya hüquqşünas məsləhətlərindən istifadə edin. Hüquqlarınızı bilməniz, sizə güvən və mübarizə üçün əsas verir. Zorakılıq edən tərəf çox vaxt sizin bu məlumatlara sahib olmadığınızı düşünərək üstünlük qazanmağa çalışır.

10. Emosional reaksiya vermədən vəziyyəti dəyərləndirin

Zorakı davranışa emosional cavab vermək istəyi təbiidir, amma bu çox zaman vəziyyəti daha da gərginləşdirə bilər. Əsəbi və ya həyəcanlı reaksiya əleyhinizə çevrilə bilər və sizi "emosional" və "stabil olmayan" biri kimi təqdim etməyə çalışa bilərlər. Bu səbəbdən, baş verənləri sakit şəkildə analiz etməyə çalışın. Emosiyalarınızı içəridə saxlamayın, amma onları idarə etməyi öyrənin – bu, sizə daha güclü və etibarlı mövqe qazandırar. Dərin nəfəs almaq, reaksiya vermədən öncə bir az düşünmək və hətta həmin an cavab verməmək faydalı ola bilər. Rasional davranışınız, qarşı tərəfi də öz davranışlarına baxmağa məcbur edə bilər.

11. Təcrübəli şəxslərdən məsləhət alın

Bu cür hallarla qarşılaşan və öhdəsindən gəlmiş insanlardan məsləhət almaq sizə həm dəstək, həm də real yanaşma təqdim edə bilər. Təcrübə paylaşımı sizə fərqli baxış bucağı qazandırar və yalnız olmadığınızı hiss etdirər. Həmkarlarınızdan, tanışlarınızdan və ya bu sahədə ixtisaslaşmış məsləhətçilərdən istifadə edə bilərsiniz. Ən yaxşı həll yolları bəzən bu prosesdən keçmiş insanlar tərəfindən təklif olunur. Eyni zamanda bu məsləhətlər sizi səhv və ya impulsiv qərarlardan qoruyar. Bəzən düzgün istiqaməti tapmaq üçün sadəcə bir obyektiv baxış kifayət edir.

12. Şirkətin daxili prosedurlarını və etika qaydalarını oxuyun

Çox vaxt şirkətlər daxili nizamnamə, etika kodeksi və ya şikayət mexanizmlərini rəsmi sənədlərdə təqdim edir. Bu qaydalar sizə hansı hallarda, necə və kimə müraciət edə biləcəyinizi göstərir. Eyni zamanda rəhbərlik və HR komandasına hansı məsuliyyətlərin düşdüyünü də müəyyənləşdirir. Bu sənədləri diqqətlə oxumaq, situasiyanı qiymətləndirmək və uyğun addımlar atmaq üçün əsas verir. Əgər siz qaydalar daxilində hərəkət edirsinizsə, hüquqi və etik olaraq qorunmaq ehtimalınız daha yüksəkdir. Bilgi, hər zaman gücdür – və sizi təhlükəli vəziyyətlərdə müdafiə edir.

13. Psixoloji dəstək almaqdan çəkinməyin

Mənəvi və psixoloji zorakılığa uzun müddət məruz qalmaq insanın özünəinamını zəiflədə, emosional yüklənməyə və hətta sosial təcridə səbəb ola bilər. Belə hallarda psixoloq və ya psixoterapevtə müraciət etmək, vəziyyəti sağlam şəkildə dəyərləndirməyə, emosional tarazlığı bərpa etməyə və reabilitasiya prosesinə başlamağa kömək edir. Peşəkar dəstək sizə daxili güc qazandırar və düzgün strategiyalarla çıxış yolları təklif edər. Bu yardım, həm də yaşadıqlarınızı neytral və təhlükəsiz mühitdə paylaşmaq üçün bir fürsətdir. Unutmayın ki, reabilitasiya prosesi təkcə ruhi bərpanı deyil, həm də öz dəyərinizi və gücünüzü yenidən kəşf etməyi əhatə edir. Yardım istəmək zəiflik deyil, əksinə, güclü və məsuliyyətli davranışdır. Psixoloji dayanıqlığınız sizin ən böyük silahınızdır.

14. Zorakı şəxslə məsafə saxlayın

Əgər imkan varsa, sizə psixoloji zorakılıq edən şəxslə fiziki və emosional məsafə yaratmaq faydalı ola bilər. Onunla birbaşa ünsiyyəti məhdudlaşdırmaq, yalnız rəsmi və işgüzar münasibətdə olmaq, sizi qoruyar. Onun sizi manipulyasiya etməsinin və ya təzyiq göstərməsinin qarşısını almaq üçün münasibətləri mümkün qədər sərt çərçivədə saxlayın. Əgər bu şəxs rəhbərdirsə və ondan uzaq durmaq çətindirsə, üçüncü şəxslərin iştirakı ilə görüşlər keçirmək alternativ ola bilər. Bu məsafə, həm də sizə öz psixoloji enerjinizi qorumağa imkan verir. Unutmayın ki, bu, qorxudan yox, özünə hörmətdən doğan bir addımdır.

15. Əgər lazımdırsa, işi dəyişməkdən çəkinməyin

Bəzən bütün səylərə baxmayaraq, mühit dəyişmir və zorakılıq davam edir. Belə hallarda öz sağlamlığınızı və ləyaqətinizi qorumaq üçün işi dəyişmək ən doğru addım ola bilər. İş yeri yalnız maaş yeri deyil, gündəlik həyatınızın böyük bir hissəsini keçirdiyiniz məkandır. Əgər bu məkan sizi hər gün psixoloji gərginliyə salırsa, oradan uzaqlaşmaq sizi uzunmüddətli travmadan qoruyar. Bununla belə, işdən ayrılma qərarı verərkən onun iqtisadi nəticələrini də nəzərə almaq vacibdir. Maliyyə hazırlığı, yeni iş axtarışı və keçid dövrü üçün planlı yanaşma bu prosesi daha təhlükəsiz və sabit edə bilər. Yeni bir işdə daha sağlam, dəstəkləyici mühit tapmaq mümkündür. Öz rifahınız və gələcəyiniz üçün belə bir qərar vermək — həm cəsarət, həm də uzaqgörənlik tələb edən, lakin çox vaxt həyati vacib olan bir addımdır.

Yekun

İş yerində mənəvi və psixoloji zorakılıqla mübarizə, sadəcə şəxsi məsələ deyil – bu, həm də iş mühitinin keyfiyyətinə və təşkilati mədəniyyətə bir çağırışdır. Bu cür neqativ hallarla üzləşdikdə səssiz qalmaq yox, məlumatlı və düşünülmüş şəkildə hərəkət etmək vacibdir. Məqalədə təqdim olunan 15 praktiki məsləhət sizə həm vəziyyəti düzgün qiymətləndirməyə, həm də öz hüquqlarınızı qorumağa kömək edəcək.

Unutmayın ki, sağlam iş mühiti hər bir işçinin haqqıdır. Psixoloji zorakılıqla qarşılaşdığınız zaman bunu normal kimi qəbul etməyin – hisslərinizə etibar edin, sübutlar toplayın, dəstək axtarın və lazım gəldikdə yeni başlanğıc üçün cəsarət göstərin. Öz rifahınızı və psixoloji balansınızı qorumaq uzunmüddətli karyera uğurlarınızın da açarıdır.